ÖZEL İNŞAAT İŞLERİNDE ASGARİ İŞÇİLİK UYGULAMASI
TANIM
Asgari işçilik uygulaması; bir işin yürütümü için gerekli olan en az sigortalı sayısına, sigorta primine esas kazanç tutarına ve çalışma süresine uygun olarak işverence Kuruma yeterli işçilik bildirilip bildirilmediğinin tespitine yönelik bir uygulama olup, kayıt dışı istihdamın önlenmesini ve Kurum gelirlerinin artırılmasını amaçlamaktadır.
5510 sayılı Kanun’un “Asgari İşçilik Uygulaması ve Uzlaşma” başlıklı 85. maddesinde “İşverenin, işin emsaline, niteliğine, kapsam ve kapasitesine göre işin yürütümü açısından gerekli olan sigortalı sayısının, çalışma süresinin veya prime esas kazanç tutarının altında bildirimde bulunduğunun tespiti halinde, işin yürütümü açısından gerekli olan asgarî işçilik tutarı; yapılan işin niteliği, kullanılan teknoloji, işyerinin büyüklüğü, benzer işletmelerde çalıştırılan sigortalı sayısı, ilgili meslek veya kamu kuruluşlarının görüşü gibi unsurlar dikkate alınarak tespit edilir. Söz konusu tespitler, Kurum’un denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurları tarafından yapılır” denilmektedir
KAPSAM
Kamu idareleri, döner sermayeli kuruluşlar kanunla kurulan kurum ve kuruluşlar ile bankalar tarafından ihale mevzuatına göre yaptırılan işlerden ve özel nitelikteki inşaat işlerinden dolayı bu işleri yapan işveren tarafından yeterli işçilik bildirilmiş olup olmadığı Kurumca araştırılır.
İDARELERİN SORUMLULUĞU
Kamu idareleri, döner sermayeli kuruluşlar kanunla kurulan kurum ve kuruluşlar ile bankalar, asgari işçilik uygulamasının uygulanmasıyla ilgili Kurumca istenilecek bilgileri ve belgeleri yazılı olarak en geç bir ay içinde vermeye mecburdur. Bu yükümlülüğü belirtilen sürede yerine getirmeyenlere aylık asgari ücretin iki katı tutarında idari para cezası uygulanır.
İŞVERENİN SORUMLULUĞU
Asgari işçilik araştırması sonucunda yeterli işçiliğin bildirilmemiş olduğu anlaşılırsa, eksik bildirilen işçilik tutarı üzerinden hesaplanan prim tutarı, aksine bir tespit olmaması halinde, faaliyet süresinin son ayına mal edilerek tahakkuk ettirilmek suretiyle gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte bir ay içinde ödenmek üzere işverene tebliğ edilir. İşverence borcun tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde ödeneceğinin ve daha sonra Kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarınca inceleme yapılması istenilmeyeceğinin bir dilekçe ile bildirilmesi veya tebligatta belirtilen sürede bildirimde bulunulmaması halinde, borç kesinleşir ve işlemler sonuçlandırılır.
YÖNTEM
Gerçek veya tüzel kişiler ile tüzel kişiliği haiz olmayan kurum ve kuruluşlar tarafından yapılan özel nitelikteki inşaat işyerleri hakkında ünitece yapılacak araştırma; inşaat maliyetine Kurumca yayımlanan tebliğ ile belirlenen asgari işçilik oranının %25 eksiği uygulanmak suretiyle yapılır.
Özel nitelikli bina işyerleri ile ilgili olarak yapılacak olan asgari işçilik hesaplamasına Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 111 ve 112’nci maddelerinde yer verilmiştir. Buna göre söz konusu maddeler özetlendiğinde aşağıdaki hususlar ortaya çıkacaktır.
- Gerçek veya tüzel kişiler ile tüzel kişiliği haiz olmayan kurum ve kuruluşlar tarafından yapılan özel nitelikteki inşaat işyerleri hakkında ünitece yapılacak araştırma; inşaat maliyetine Kurumca yayımlanan tebliğ ile belirlenen asgari işçilik oranının % 25 eksiği uygulanmak suretiyle yapılır.
- Bina maliyeti, belediyeler, valilikler ve ruhsat vermeye yetkili diğer makamların vermiş olduğu inşaatın yapı ruhsatında yazılı bulunan tutar, yapı ruhsatı yoksa ünitece tespit edilecek yüzölçümü(m2) ile birim maliyet bedelinin çarpımı suretiyle bulunacak tutar üzerinden hesaplanır.
- Birim maliyet bedelleri, her yıl inşaatın sınıfı ve grubuna göre Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca tespit edilerek Kurumca özel nitelikteki inşaat işyerlerinin asgari işçilik uygulamasında esas alınır.
- İnşaatın niteliği dikkate alınarak, inşaatın yapı ruhsatı ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca yayımlanan ilgili tebliğde kayıtlı yapının sınıfı ve/veya grubunun farklı olduğunun anlaşılması hâlinde,
Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca yayımlanan ilgili Tebliğde yer alan yapı sınıfı ve grubu esas alınır. İşverenin itirazı durumunda inşaatın yapı sınıfı veya grubu, Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurlarınca mahallinde düzenlenen tespit tutanağına istinaden ünitece belirlenerek işlem yapılır. Ünitece bu şekilde tespit edilen yapı sınıf veya grubuna yapılan itirazlar ise karara bağlanmak üzere Asgari İşçilik Tespit Komisyonuna intikal ettirilir. İnşaatın sınıfı veya grubunun, Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca yayımlanan ilgili tebliğde daha alt bir yapı sınıfı veya grubunda tasnif edilmesi yönünde yapılan değişiklikler, araştırma veya inceleme işlemi sonucu tespit edilen borcun kesinleşmesine kadar dikkate alınır.
- Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca yayımlanan ilgili tebliğlerde belirtilmemiş olan inşaata ait birim maliyet bedeli, aynı tebliğlerde kayıtlı benzeri bir inşaatın birim maliyet bedeli üzerinden hesaplanabilir.
- Başladığı yıl içinde bitirilmiş olan inşaatın maliyetinin hesaplanmasında o yıl için tespit edilen, başladığı yıldan sonraki yıllarda bitirilmiş inşaatın maliyetinin hesabında ise bitirildiği yıldan önceki yıla ait birim maliyet bedeli esas alınır.
- Araştırma, bina inşaatının bittiği tarihten sonra yapılır.
- Gerektiğinde, inşaatın başladığı ve bitirildiği tarihin işverence resmi makamlardan alınacak belgelerle kanıtlanması istenebilir. İnşaatın başladığı tarihin resmi belge ile kanıtlanamaması halinde, yapı ruhsat tarihi inşaatın başladığı tarih olarak kabul edilir.
- Defter ve belge tutma yükümlülüğü bulunmayan işverenler tarafından yapılan ve ihale konusu olmayan bina; tamirat, tadilat, tesisat, güçlendirme ve yıkım işlerinde araştırma işlemi yapılmaz.
- Araştırma yapılırken, özel nitelikteki inşaat işyerlerinde inşaatın bitirildiği tarihe kadar Kuruma bildirilmiş olan işçilik miktarı dikkate alınır. İşin başlangıç tarihinden önce ve bitim tarihinden sonra Kuruma bildirilmiş olan prime esas kazanç tutarları ile gün sayıları araştırma işleminde dikkate alınmaz. Ancak, aksine tespit yoksa iptali de yapılmaz.
- Tescil edilmemiş veya tescil edilmiş olmakla birlikte işçilik bildiriminde özel nitelikteki bina inşaatı işyerlerinde, işin başlangıç ve bitiş tarihleri, ilgili idarelerden alınacak belgelerle tespit edilerek işin yürütümü için gerekli olan asgari işçilik miktarının tespitine ilişkin araştırma işlemi ünitece yapılır. Ünitelerce bu nitelikteki işyerlerinde yapılan araştırma işleminde esas alınan asgari işçilik oranında eksiltme yapılmaz. Özel nitelikteki inşaat işlerinde hangi hallerde ünitece araştırma işlemi yapılacağı Kurumca belirlenir.
- Ünitece hesaplanan borca işverence faturalı işçilik ödemeleri veya başka nedenlerle itiraz edilmesi halinde, Kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarınca inceleme yapılır.
HESAPLAMA YÖNTEMLERİ
Yapı Sınıfı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca belirlenir. Bu sınıflara göre her yıl, yapı yaklaşık birim maliyetleri yayınlanır.
İşçilik Oranı, Asgari İşçilik Tespit Komisyonunca belirlenir.
Asgari işçilik hesabının yapılabilmesi için aşağıdaki bilgilerin temin edilmiş olması gerekir.
İşe Başlama Tarihi:
İşin Bitiş Tarihi:
İnşaat m2 Birim Maliyeti:
Uygulanacak İşçilik Oranı:
Yapının Sınıfı:
İnşaatın Toplam M2’si: (Yapı ruhsatında yazılıdır.)
Bildirilecek İşçilik Matrahı:
Malzemeli İşçilik Fatura Tutarı:
Bildirilen Prim Matrahı:
Fark İşçilik Matrahı:
Fark İşçilik Tutarı
Salt İşçilik Fatura Tutarı:
Asgari işçilik oranına, % 25 eksiltme uygulanarak fark işçiliğin olup olmadığının tespiti.
Bu hesaplamayı formüle etmek istersek;
Tüm Yapının Maliyeti = Toplam İnşaat Alanı X Birim Fiyat X Yapının Tamamlanma Oranı
İşin Yürütümü İçin Gerekli En Az İşçilik Miktarı = ( Tüm Yapının Maliyeti X Uygulanacak İşçilik Oranı)
İşçilik oranı % 25 eksiltilerek uygulanır.
Bildirim Eksiği = İşin Yürütümü İçin En Az İşçilik Miktarı – SGK’ ya Bildirilen Prime Esas Kazan Tutarı Toplamı
ÖRNEK UYGULAMA:1
| İşe Başlama Tarihi | 01.01.2018 | İnşaat işi aynı yıl içerinde başlayıp, aynı yıl içerisinde tamamlandığı için 2018 yılı birim fiyatları esas alınır | ||||
| İşin Bitiş Tarihi | 31.12.2018 | |||||
| İnşaatın Toplam M2’si | 1.200 | |||||
| Yapının Sınıfı ve Grubu | 3 A | Eğer 65.000 TL SPEK bildirilmiş olsa idi fark prim hesabı yapılmayacaktır. | ||||
| İnşaat m2 Birim Maliyeti | 800 | |||||
| Uygulanacak İşçilik Oranı | 9% | |||||
| % 25 Eksiltilmiş oran | 0,0675 | |||||
| Bildirilecek İşçilik Matrahı | 64.800,00 | |||||
| Bildirilen SPEK | 60.000,00 | |||||
| Eksik Bildirilen Matrah | 4.800,00 | |||||
| SGK Prim Oranı | 37,50% | |||||
| Ödenecek Prim | 1.800,00 | |||||
| ÖRNEK UYGULAMA:2
İşe Başlama Tarihi |
15.11.2018 | İnşaat işi bir yıldan fazla sürede tamamlandığı için; tamamlandığı yıldan önceki birim maliyetler kullanılır | ||||
| İşin Bitiş Tarihi | 31.12.2020 | |||||
| İnşaatın Toplam M2’si | 2.500 | |||||
| Yapının Sınıfı ve Grubu | 4 A | Bildirilen SPEK hesaplanandan daha yüksek olduğu için fark prim ödenmez | ||||
| İnşaat m2 Birim Maliyeti | 1.470,00 | |||||
| Uygulanacak İşçilik Oranı | 9% | |||||
| % 25 Eksiltilmiş oran | 0,0675 | |||||
| Bildirilecek İşçilik Matrahı | 248.062,50 | |||||
| Bildirilen SPEK | 250.000,00 | |||||
| Eksik Bildirilen Matrah | ||||||
| SGK Prim Oranı | 37,50% | |||||
| Ödenecek Prim | ||||||
ASGARİ İŞÇİLİK TESPİTİNDE YETKİ
Asgari işçilik incelemesi ile ilgili asıl yetki Sosyal Güvenlik Kurumu Müfettişlerinindir. Ancak gerek Kurum işlerinin azaltılması gerekse işverenlerin inşaat ve ihale konusu işlerde daha kısa sürede netice alabilmeleri için bu yetki, bağlı bulunulan Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü/Merkez Müdürlüğü Prim Tahakkuk ve Tahsilat Servisi dosya memurlarına ve Meslek Mensuplarına (SMMM – YMM) da verilmiştir.
ÖZEL BİNA İNŞAATLARINDA İLİŞİKSİZLİK BELGESİ
Asgari İşçilik Oranları
Çeşitli işkollarına ait işlerin asgari işçilik oranları, Asgari İşçilik Tespit Komisyonunca tespit edilerek tebliğ ile Resmî Gazete’de yayımlanır. Tebliğde oranlarla birlikte; oranın belirlenmesinde esas alınan kriterler, iş kalemleri, çalışma şekilleri ve teknolojiden faydalanma durumu gibi açıklayıcı bilgilere yer verilir.
İtiraz
İşveren, kendisine tebliğ edilen borca veya asgari işçilik oranına, tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde nedenleri ile birlikte yeni bilgi ve belgeleri de ekleyerek ilgili üniteye bir kez yazılı olarak itiraz eder. Dilekçenin taahhütlü, iadeli taahhütlü veya Acele Posta Servisi yoluyla gönderilmesi halinde, postaya verildiği tarih Kuruma verildiği tarih olarak kabul edilir. Asgari İşçilik oranına yapılan itirazlar, Komisyonca incelenmek üzere koordinatör il müdürlüğüne gönderilir. Bu tür itirazlar Komisyonca en geç on beş gün içerisinde sonuçlandırılır.
Asgari İşçilik oranında bir değişiklik olmaması halinde işverenin talebinin reddine dair karar işverene tebliğ edilir